شناخت سوره های قرآن کریم (بخش سوم)
55. رحمن (بخشنده)
نام خداوند است که به عنوان آموزگار قرآن وآفریدگار بشر وآموزنده بیان، ذکر شده است. (آیه اول).
سوره رحمان، در خطابی به جن و انس، از آفرینش جهان و از نعمتهای فراوان و گوناگون خدا در دنیا و بهشت و نیز از عقوبت‌های اهل دوزخ، سخن گفته است و با تکرار 31 بار آیه «فبای آلاء ربکما تکذبان» در این سوره نسبتاً کوچک می‌پرسد که به کدام یک از نعمتهای پروردگارتان تکذیب می‌کنید؟!
و این سوره در زبان ائمه به «عروس قرآن» معروف بوده است.
78آیه دارد. این سوره را بعضی مکی و بعضی مدنی دانسته‌اند.
56. واقعه (پیش آمد، حادثه)
یکی از نامهای رستاخیز و قیامت است، حادثه‌ای که بی شک واقع خواهد شد و درآغاز سوره از وقوع آن و مشخصات وآثارش خبر می‌دهد و تا پایان سوره از حالات اهل بهشت و جهنم درآخرت یاد می‌کند.
در بخشی از سوره هم به اهمیت «قرآن کریم» که فرود آمده از نزد خداوند است اشاره می‌کند. در این سوره مردم به سه دسته تقسیم شده‌اند: اصحاب شمال و سابقون.
96 آیه دارد و در اوائل بعثت در مکه فرود آمده است. به خواندن این سوره بسیار دستور داده شده است.
57. حدید (آهن)
درآیه 25 از آهن به عنوان مظهر قدرت و منفعت، در کنار نازل کردن کتاب و میزان (سمبل مکتب عدالت اجتماعی) یاد می‌کند. حدید، به اسلحه، به امام، به حضرت قائم (ع) هم تاویل شده است. (مرآة الانوار ص 124)
هدف اصلی سوره، تشویق به انفاق در راه خداست که از ایمان و تقوا سرچشمه می‌گیرد. اخلاص و زهد و موعظه و معارفی از مبداً و معاد از مطالب دیگر این سوره است. در حدیثی آمده که: چون خداوند می‌دانست که درآخرالزمان افرادی عمیق و ژرف اندیش پدید خواهند آمد سوره قل هوالله احد وآیاتی از این سوره را (از اول تا آیه 6 ) نازل کرد. (المیزان ج 19 ص 168).
این سوره مدنی است. با 28 آیه در سال پنجم هجری نازل شده است.
58. مجادله (گفتگو و جدل)
درآیه اول، سخن از مجادله وگفتگوئی است که میان با زنی که شوهرش او را «ظهار» کرده بود واقع شده است. ظهار، نوعی تحریم زن بود که در جاهلیت، رواج داشت.
در این سوره صفاتی از مومنان در رفتارهایشان وهمچنین صفات مخالفان اسلام بیان شده است. و از نجوا و در گوشی صحبت کردن نکوهش شده و وعده عذاب برای کسانی بیان شده که با دشمنان خدا طرح دوستی می‌ریزد و عنوان «حزب الشیطان» به آنها می‌دهد و در پایان هم مشخصات «حزب الله» مطرح است.
این سوره که دارای 22 آیه است در سال 9 هجری در مدینه نازل شده است.
59. حشر (بیرون آمدن، برانگیخته شدن)
درآیه 2 بیان می‌کند که خداوند، برای اولین بار، کسانی را از اهل کتاب (یهود و نصاری) که کفر ورزیدند، (از قلعه‌هایشان) بیرون می‌آورد.
یهودیها می‌پنداشتند که با داشتن حصارها و قلعه‌ها هرگز مغلوب نخواهند شد ولی بدست پیامبر و مومنین شکست خوردند و از پایگاه‌ها و قلعه‌هایشان بیرون رانده شدند. و این در سایه پیمان شکنی یهود بنی نضیر بود که منافقانه نقش ستون پنجم را داخل مدینه بازی می‌کردند. بهمین جهت سوره به نام «بنی نضیر» هم گفته شده است.
این سوره مدنی است و در سال 4 هجری نازل شده است و24آیه دارد.
60. ممتحنه (زن امتحان شده)
در آیه 10 می‌خوانیم: «زنان مومنی را که به سوی شما هجرت کرده‌اند بیازمائید. اگر واقعاً ایمان آورده بودند،آنان را دوباره پیش مشرکین برنگردانید. زیرا برآنان حرام می‌باشند...».
در این سوره، مرز دوستی‌ها و دشمنی‌ها و سیاست خارجی مومنین، در رابطه با دشمن، برخی مسائل تربیتی و همچنین یادی از قیامت، بیان شده است.
احکام هجرت و بیعت و ایمان زنان مسلمان، از مسائل دیگر این سوره می‌باشد.
این سوره که با 13 آیه در سال 10 هجری در مدینه نازل شده، دو نام دیگر هم دارد، که عبارتند از: «امتحان»، «مراة» (زن) آیات 1 تا 9 بمناسبت جاسوسی شخصی به نفع مشرکین و دادن گزارش نظامی از تصمیم مسلمین به جنگ با مشرکین نازل شده و بهمین جهت آیات، از داشتن رابطه دوستانه با مشرکین نهی کرده است.
61. صَف (ردیف و صف)
خداوند پیکارگرانی را که در راه او، همچون صفی فولادین و بنیانی استوار می جنگند دوست دارد. این مطلب در آیه4 از این سوره بیان شده است.
این سوره، تشویق و تحریک مسلمین به مبارزه با دشمن، و معرفی اسلام، به عنوان فروغی الهی و فروزان می‌باشد و نوید غلبه و حاکمیت این آیین را بر ادیان دیگر می‌دهد.
نام دیگر این سوره «حواریین» است. بمناسبت اینکه درآخرین آیه‌اش دعوت عیسی مسیح از «حواریین» برای نصرت دین خدایان شده است.
کلاً محور آیات این سوره بر دو موضوع «عقیده» و «جهاد» است. این سوره که 14آیه دارد در سال دوم هجرت در مدینه نازل شده است.
62. جمعه
جمعه، روز بزرگ و عید هفتگی اسلامی است.
روز «جمع» شدن مردم در مساجد و مجالس دینی است، روز برپائی نماز پرشکوه جمعه (این عبادت سیاسی- اجتماعی) و اقامه این شعار است.
در این سوره، پس از توصیف خدا و بیان فلسفه بعثت و رسالت، اشاره به قوم یهود در رابطه با دین، دعوت به «نماز جمعه» می‌کند. (آیه 9).
در رکعت اول نماز جمعه، این سوره خوانده می‌شود. و جمعه و نماز جمعه در فرهنگ اسلام،
نقش بسزائی در تربیت و تهذیب و تعلیم، و تحکیم پایه‌های جامعه اسلامی دارد.
سوره جمعه 11 آیه دارد و در سال 2 هجری در مدینه نازل شده است.
63. منافقون (دوچهره‌ها)
در این سوره، به تشریح اخلاق و شیوه‌های منافقین وخصوصیتهای روانی آنان، همچنین توطئه‌ها و دروغپردازی‌هایشان پرداخته و مسلمانان را از آنها بعنوان «دشمنانی سرسخت» بر حذر داشته است.
این سوره هم در نماز جمعه خوانده می‌شود تا در اثر یادآوری نقش منافقانه دشمنان، مسلمین همیشه آگاهی خود را حفظ کنند. سوره درباره عبدالله بن ا’بی (از سران منافقین) نازل شده است.
11 آیه دارد و در سال 3 هجری در مدینه نازل شده است. و بعضی گفته‌اند که در این سوره در یکی از شبهای جنگ تبوک فرود آمده است.
64. تغابن (گول خوردگی و حسرت و خسران)
«روز تغابن» یکی از نامهای روز قیامت است که در آیه 9 آمده است. چرا که در قیامت، انسانها از اینکه برای حیات ابدی آن جهان، چندان کاری نکرده و عمل صالحی ذخیره نکرده‌اند و یا گناه و معصیت و فساد بهمراه آورده‌اند، احساس ضرر و خسران می‌کنند و حسرت و افسوس می‌خورند.
در آیه 9 از رستاخیز، با این نام یاد می‌کند و کلاً در این سوره، تشویق فراوانی به انفاق می‌کند تا انسان مفتون «اموال و اولاد» نگردد و در قیامت، مغبون و زیانکار به حساب نیاید.
با 18 آیه، از سوره‌های مدنی قرآن محسوب می‌گردد.
65. طلاق (رها ساختن و طلا)
در این سوره، احکام و مسائلی کلی در مورد طلاق وعده زنان مطلقه و مسادل و احکام خانواده و... بیان می‌شود.
بهمین جهت، این سوره نام دیگری هم دارد وآن نساء (زنان) است. در کنار مسائل فوق، موعظه‌ها و اندرزهائی و بشارتهائی هم داده شده است. و یادی از هلاکت اقوامی بجهت سرپیچی از فرمان خداوند.
این سوره در حدود سالهای 7- 9 هجرت در مدینه نازل شده و 12 آیه دارد.
66. تحریم (حرام و ممنوع ساختن)
در آیه اول سوره، خداوند از پیامبرش گله و شکوه می‌کند که چرا برای جلب رضایت بعضی از همسرانش، آنچه را که خدا بر او حلال کرده، بر خود حرام می‌کند. این خطاب آمیخته به عتاب و سرزنش، در واقع سرزنش بعضی از آن زنان پیغمبر است که با رفتارشان باعث چنین عکس العملی از سوی پیامبر شدند. نقل شده که موضوع، مربوط به روابط خانوادگی بوده است.
بعد از ادامه مطلب در چند آیه بعدی، با ذکری از قیامت و عذاب دوزخ به توبه، فرمان جهاد با کفار و منافقین و سختگیری با آنان می‌دهد و در پایان، به عنوان نمونه‌ای از همسران ناشایسته، از زن نوح، لوط یادکرده و زن فرعون و حضرت مریم را به عنوان الگوهای تعهد و ایمان و عمل و عفت، معرفی می‌کند.
سوره تحریم مدنی است و در سال10 هجری نازل شده و12آیه دارد.
67. ملک (فرمانروائی)
فرمانروائی و حکومت در دست خدای تواناست. با این فراز، سوره شروع می‌شود. از خدا و توحید و خلقت زمین وآسمان و حیوانات، سخن می‌گوید، و از روز قیامت و پاداش و کیفر، و نعمت و نقمت خدا یاد می‌کند. هدف کلی سوره، بیان ربوئیت و تدبیر عام خداوند نسبت به عالم است.
این سوره، بعد از سوره طور، در سال 7 بعثت در مکه نازل شده است و30 آیه دارد. به خواندن این سوره، زیاد سفارش شده است و به سوره «تبارک» هم معروف است.
68. قلم
در آیه های اول سوره، خدا به «قلم» و «آنچه می‌نویسند» سوگند یاد کرده است.
سوگند به قلم و نوشته، از دین پیامبری که «امی» و درس ناخوانده است، و در میان قوم خود از سوی مخالفین به جنون و دیوانگی متهم شده، اعجاز دیگری از آیات قرآنی است.
بعد از سوره «علق» نازل شده و بعضی گفته‌اند که دومین سوره نازله است.
این سوره، ضمن دفع اتهام جنون از پیامبر و تاکید روی رسالت او، فرمان اعراض از آنان را می‌دهد. بعد از مقداری بیان آخرت و بهشت و کیفرها، فرمان صبر و استقامت می‌دهد. آیه معروف «وان یکاد...» که برای دفع نظرهای بد است در آخر این سوره می‌باشد.
52 آیه دارد و در اوائل بعثت در مکه نازل شده است.
69. حاقه (آنچه سزاوار ومسلم وحق است)
«حاقه» یکی از نامهای قیامت است. قاطع وکوبنده و حتمی و بی کمترین تردید، و اساساً خود قیامت، حق است و بدون معاد، زندگی وآفرینش و حیات، پوچ و لغو خواهد بود.
این کلمه در سه آیه اول سوره تکرار شده و سپس به توصیف قیامت، و امت‌های گذشته و باز هم قیامت و وحی و نبوت پرداخته است.
در روایات آمده که این سوره درباره حضرت علی (ع) نازل شده. او هم حقی بود که تکذیب کنندگان و مخالفینی داشت.
این سوره آهنگین و پر طنین با 52 آیه در سالهای3 یا 4 بعثت در مکه نازل شده است.
70. معارج (نردبان ها، رتبه‌های بالابرنده)
در آیه 3 و4، از خدا با نام «صاحب معارج» یاد شده است که فرشتگان و روح به سوی او بالا می‌روند.آری خداوند، برای معارج و تعالی وجودی انسانها برنامه‌های تربینی فراوانی (در تکوین و تشریع) قرار داده است.
محور اصلی سوره، روی قیامت و معاد است و این اصل اعتقادی دگرگونسار و تربیت کننده بعنوان عاملی جهت کنترل و تقوا معرفی شده است.
44 آیه دارد و در اوائل بعثت در مکه نازل شده است.
71. نوح (از پیامبران بزرگ)
داستان نوح با قومش، به عنوان تجربه‌ای از تجارت دعوت الهی در روی زمین و موضعگیری‌های مخالفان و درگیری حق و باطل در این سوره بیان شده است. استقامت نوح در راه دعوت، الهام بخش صبر است و هلاکت قوم نوح، هشداری برای مکذبین.
این سوره بعد از سوره نحل، در مکه و در سال 4 بعثت نازل شده است دارای 28آیه می‌باشد.
72. جِن (موجودی نامرئی با ویژگیهای عجیب)
خداوند، انواع گوناگون آفریده و بنده دارد و یکی هم جن است. در این سوره، درباره گروهی ازآنان و عکس العملشان در برابر شنیدن آیات قرآن، دعوت محمد، و دسته‌های مومن و کافر، و مسلم و قاسط از آنان صحبت شده است و مبین توحید ربوبی است.
این سوره، بروی انسان دری از «آن جهان» می‌گشاید و او را به قلمرو بیکرانه آفرینش خدا می‌کشد. تا بدانند که جز خودشان، دیگرانی هم هستند که خداشناس و عاقل و مطیع سنت‌های الهی‌اند.
این سوره حدوداً در سال 6 بعثت نازل شده است. آن هنگام که پیامبر برای دعوت قبیله ثقیف به «طائف» رفته بود. آنها ضمن رد دعوت، پیامبر را آزار دادند و در بازگشت، خدا این آیات را فرستاد.
و برخی هم گفته‌اند که پس از وفات خدیجه و ابوطالب و یکی دو سال به هجرت مانده، نازل شده است.
73. مزمل (گلیم به خود پیچیده)
آیه اول را می‌خوانیم، با این تغییر به پیامبر خطاب شده، آن هنگام که در اول بعثت، مشرکان در «داراالندوة» دعوتش را نپذیرفتند و در فکر توطئه بر ضد او بودند. پیامبر غمگین و آزرده به خانه رفت و خوابید.
اما سروش خدائی اینگونه نوازشش داد و او را به «برخاستن» و عبادت شبانه، و کمک گیری از نیایش و تلاوت قرآن، و مقاومت در برابر حرفها و مخالفتهایشان دعوت کرد، و از آن حضرت، در برابر برخوردهای سردوبی مهری‌های اهل مکه، حمایت نمود در آیه آخر، دستوری مبنی بر نیایش شبانه و تلاوت قرآن به پیامبر می‌دهد.
این سوره با 20 آیه در مکه نازل شده است. (اوائل بعثت).
74. مدثر (جامه به خود پیچیده)
وقتی که در غار حرا با نزول آیه «اقراء...» محمد (ص) به رسالت مبعوث شد، به خانه آمد و از شعله‌های «وحی» مشتعل بود. جامه به خود پیچید و خوابید. این سوره نازل شده و او را به «قیام» و «انذار» و «تکبیر» فرا خواند. (آیات اول سوره)
جزء اولین سوره‌هاست (بقول برخی: دومین سوره و بعد از «مزمل» یا «اقراء...») و از رسالت و قیامت و مشرکین و فرشتگان و تنذیر سخن می‌گوید و از عواملی همچون ترک نماز و اطعام مساکین و نیز از فرو رفتن در بطالتها و تکذیب قیامت که سبب جهنمی شدن است یاد می‌کند. 56 آیه دارد ومکی است.
75. قیامت (برخاستن)
قیامت، نام رستاخیز عمومی و معاد است. روزی که همه از گورها برمی‌خیزند و به سوی محشر و سرنوشت ابدی خویش در بهشت یا دوزخ رهسپار می‌شوند. در اولین آیه به قیامت سوگند یاد شده است. و به بشر،آن روز را یادآوری می‌کند.
در آیات بعد، علائم بروز آن رستاخیز و نیز حالات بشر هنگام جان دادن ذکر شده و با طرح موضوع عبث نبودن خلقت استدلال بر فلسفه معاد شده است.40 آیه دارد و در مکه در سال 3 بعثت نازل شده است.
76. دهر (روزگار، دوران)
در آیه اول اشاره به «روزگاری» می‌کند که بر«انسان» گذشته، و او چیزی نبود که یاد شود. از آن پس اشاره به خلقت انسان، و قرار گرفتن او بر سر دو راهی «شکر». «کفران» می‌نماید.
از آنجا که محور این سوره، انسان است و عملش و اخلاصش و ایثارش و عاقبت کارش در قیامت و نعمتهای خوب برای نیکان، نام دیگر این سوره «انسان» است.
این سوره به نام «هل اتی» هم مشهور است. چونکه با این کلمه آغاز شده است.
این سوره در مدینه نازل شده و بنا به روایات، در ستایش از علی و فاطمه (ع) است که به خاطر نذرشان، سه روز روزه گرفتند و هنگام افطار، غذای ساده خویش را به مسکین و یتیم و اسیر، ایثار کردند (آیه 8) و خود با آب افطار نمودند. درآیات بعد، از نعمتهای خداوند برای اهل بهشت، و پاداش نیکیها در آخرت، یاد شده و فرمان صبر و مقاومت داده است.
دارای 31 آیه است و بعد از «الرحمن» نازل شده است.
77. مرسلات (فرستاده شده‌ها)
منظور از مرسلات (که در نخستین آیه خداوند به آنها قسم یاد کرده است) یا فرشتگانی است که پیاپی برای فرودآوردن وحی الهی به پیامبران فرستاده می‌شوند، یا تندبادهائی است که فرستاده می‌شوند. علائمی از بروز قیامت و توصیفی از محشر بیان شده است.
تاکید اصلی این سوره روی قیامت است و مکرراً تکذیب کنندگان بیم داده می‌شوند آیه«وَیل یَومَئذِ للمکذبینَ» در این سوره 10 بار تکرار شده است و صحنه‌هائی از دنیا وآخرت و حقائق هستی درآن بیان شده است.
در سال دوم بعثت در مکه در غاری در «منا» نازل شده است (بعد از سوره همزه) و50 آیه دارد.
78. نبأ (خبر)
خبر مهم و بزرگ قیامت که مردم درباره‌اش از یکدیگر «سوال» می‌کنند، در آیات اول سوره بیان شده است. در بعضی روایات، این نبا به علی (ع) تاویل شده است. (المیزان ج 20 ص 261).
نام دیگر سوره، «عم» است یعنی «از چه؟» زیرا سوره با این کلمه آغاز می‌شود و نام سومش، «تساول» می‌باشد، یعنی «از هم پرسیدن». به نام «معصرات» هم ذکر شده است (که در آیه 14آمده).
محور اساسی این سوره، ضرورت و حتمیت قیامت، و استدلال برآن توصیف آن می‌باشد. چون خبر از نظامی متقن و استوار می‌دهد، بعنوان نمونه‌ای از آن، برخی از نظامهای طبیعت در مورد شب و روز و کوه و گیاه و زمین و... را بیان می‌کند و آن روز حق را که تخلف ناپذیر است و مایه حسرت و ندامت کافران، به یادها می‌آورد.
بعد از سوره معارج در سال دوم بعثت در مکه نازل شده و دارای 40 آیه می‌باشد.
79. نازعات (آنها که از روی قوت می‌کشند)
خداوند در نخستین آیه به نازعات قسم خورده است. نازعات، فرشتگانی هستند که جان مردم را می‌گیرند، یا روح کافران را به شدت قبض می‌کنند، یا ستاره‌هائی هستند که از افقی غایب شده ودر افق دیگر پیدا می‌شوند.
در هر صورت خداوند به فرشتگان، به عنوان واسطه‌هائی در تدبیر امور جهان سوگند یاد کرده و اهمیت نقش آنها را بازگو می‌کند. بخشی از نبوت موسی و دعوت او از فرعون طغیان‌گر به سوی تزکیه و هدایت، نقل شده،آیه 15 به بعد.
و در ادامه، این سوره هم براساس آخرت وقیامت و اثبات آن و حالت مردم در بهشت و دوزخ می‌باشد و در اوائل بعثت در مکه نازل شده و 46 آیه دارد. نزول این سوره بعد از سوره «نباء» است.
80. عبس (چهره در هم کشیده)
سوره عتاب وملامت است از اینکه ثروتمندان را بر ضعفا و مساکین مومن مقدم بدارند.
در حضور پیامبر جمعی از بزرگان قریش در مکه جمع بودند که نابینائی بنام «ابن ام مکتوم» وارد شد. با ورود او یک نفر به جهت ناراحتی از ورودش، چهره در هم کشیدو عبوس شد (آن یکنفر یا پیامبر بود یا مردی از بنی امیه: بنا به اختلاف روایات) خداوند از این نحوه برخورد، انتقاد کرده و متذکر برخی نکات اخلاقی و تربیتی می‌شود.
سوره با یادی از مراحل خلقت انسان و نعمتهای خدا و حیات در زمین و سپس قیامت و چهره‌های خندان و اندوهگین درآخرت، ادامه و پایان می‌یابد نام دیگرش سوره «اعمی» (نابینا) است.
بعد از سوره پنجم، در سال دوم بعثت و در مکه نازل شده و دارای 43 آیه می‌باشد.
81. تکویر (در هم پیچیده شدن)
در هم پیچیده شدن خورشید، و تمام شدن نور‌آن به منزله پایان نظام این جهان و از علائم قیامت است که درآیه اول به آن اشاره شده است. سپس درباره انکشاف اعمال انسان درآن روز مطلبی دارد.
سوره تکویر (یا: کورت) بیشتر در مورد معاد است. و در قسمتی هم حمایت و تاییدی از پیامبر نموده و اتهامات را از او دفع می‌کند بعد از سوره «تبت»، در سال اول بعثت در مکه نازل شده و 29 آیه دارد.
82. انفطار (شکافته شدن)
این سوره هم، در مورد قیامت و سرانجام نیکان و بدان در بهشت و دوزخ می‌باشد و شکافته شدن آسمان، به معنای درهم ریختن این نظام قائم، باز هم پیش درآمدی بر رستاخیز و از جمله شرائط متصل به قیامت است. و از ثبت و ضبط دقیق اعمال هر انسان مطالبی دارد که توسط دوفرشته انجام می‌گیرد.
این سوره با 19آیه، بعد از «نازعات» در سال 3 بعثت در مکه نازل شده است.
83. مطففین (کم فروشان)
در آیه اول این سوره، نکوهش و هشداری به کم فروشان آمده است و برای اصلاح اقتصادی در جامعه، از زشتی این کار و بیان عقوبت‌های سخت اخروی برای آنان و برای تکذیب کنندگان و فاجران سخنانی گفته شده است.
و ستایشی هم از ابرار و صالحان.
این،آخرین سوره‌ایست که در مکه نازل شده و در واقع، در سفر هجرت پیامبر قبل از رسیدن به مدینه نازل گشته است و گویای کم فروشی و اختلال در وزن وکیلی است که مردم مدینه گرفتارش بودند. و 36 آیه دارد. بنام سوره «تطفیف» هم نقل شده است.
84. انشقاق (دوشقه شدن و شکاف برداشتن)
باز هم از علائم ظهور قیامت، درهم ریختن و پاره شدن نظام جهان بالا بیان شده است (آیه 1) آنچنانکه در سوره‌های تکویر و انفطار بیان شد.
این سوره هم مانند سوره‌های کوچک مکی، تکیه‌اش روی مبدء و معاد است و سیر انسان را به سوی خدا و سرنوشت ابدی‌اش درآخرت، و حساب و کتاب، بیان می‌کند.
بعد از سوره انفطار در مکه نازل شده و 25 آیه دارد.
85. بروج (برج‌ها)
در اولین آیه، به آسمانی که دارای برج‌هاست سوگند یاد شده است. برجهای آسمان، جایگاه و خط سیر ستارگان در آسمان است. بعضی هم آن را برجهای دوازده‌گانه فلکی دانسته‌اند. و در بعضی احادیث، دوازده برج به دوازده امام تاویل شده است.
در این سوره هشدار و تهدیدی است نسبت به کسانی که مومنین را تنها به جرم مومن بودن،آزار می‌دادند و این را بعنوان آزمایشی از سختیها و مشکلات در پیش پای مومنان در راه ایمان و اعتقاد می‌داند.
داستان «اصحاب اخدود» که درآتش سوختند- به جرم ایمان- و نیز سپاه فرعون و ثمود، و نمونه‌ای از مومنانی که در راه ایمان، برشدائد فرعونی صبر و مقاومت کردند بیان شده است تا امت محمد (ص) هم از استقامت آنان، درس صبر بیاموزند و نوید پیروزی به مسلمین داده شده است.
این سوره را، سوره پیامبران نیز گفته‌اند. بعد از سوره شمس و در اوائل بعثت در مکه نازل شده و22 آیه دارد.